توسعه اکتشافات پایه در کشور

کشف معادن تجارتی پر ریسک و پرهزینه است و توجیه سرمایه‌ گذاری برای ورود به چنین بخشی به دلیل ریسک بالای آن چالش برانگیز و دشوار است. تجربه کشور‌هایی که در آن‌ها اکتشافات سیستماتیک و گسترده انجام شده، نشان می‌دهد که احتمال این کشف بسیار پایین است (نسبت ۳ به ۱۰۰۰).

یکی از دلایل موفقیت پایین، پیچیدگی‌های موجود در تشکیل مواد معدنی و عدم قطعیت موجود در روش‌های اکتشافی است. این پیچیدگی ناشی از ویژگی‌های بسیار متغیر و چند عاملی و وابسته به مقیاس‌های مختلف، پدیده‌های درگیر در تشکیل مواد معدنی است.

برای کاهش این ریسک اکتشافات مواد معدنی در مقیاس‌های مختلف و به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود. اکتشافات پایه که تقریبا معادل مرحله شناسایی است، اطلاعات اکتشافی لازم برای انتخاب اهداف اکتشافی در مراحل بعدی را فراهم می کند.

با توجه به هزینه و ریسک بالا در این مرحله، شرکت‌های خصوصی کمتر به این محدوده وارد می شوند. قانون نانوشته‌ای وجود دارد که می‌گوید اکتشافات پایه بر عهده دولت و سازمان های دولتی است.

در ایران اما عدم موفقیت این سازمان‌ها در اکتشافات پایه که به نظر می رسد بر مبنای درستی اندازه گیره نشده است، موجب شد تا پهنه‌های اکتشافی به بخش خصوصی واگذار شود. اینکه این واگذاری‌ها نتایج مثبتی در پی داشته است یا نه باید مطابق شواهد و آمار ارائه شود که در دسترس نیست. بنابراین تخمین دقیقی از موفقیت یا عدم موفقیت این واگذاری‌ها وجود ندارد.

قضاوت اولیه در مواجهه با چند مورد نشان می‌دهد این امر موجب بهبود کشف ماده معدنی شده است. البته حتما نقد‌هایی در نوع واگذاری و نوع اجرای اکتشافات وجود دارد.

به نظر می‌آید ادامه واگذاری پهنه‌های اکتشافی به بخش خصوصی در جهت بهبود کشف ماده معدنی در کشور امری ضروری است. به ویژه شرکت‌هایی که دارای توان مالی و فنی بالایی هستند. البته بدیل‌هایی مانند فعالیت بیشتر سازمان زمین شناسی و اکتشاف مواد معدنی در اکتشافات پایه وجود دارد. در این راستا مجموعه های بزرگی مانند شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات آمادگی ورود به این عرصه دارند. ولی دو زمینه سازی مهم در این امر وجود دارد که مجموعه توسعه معادن و فلزات تلاش‌هایی در این زمینه انجام داده است.

به کارگیری ایده‌ها و مفاهیم روز اکتشافی مانند مفهوم Mineral System و استفاده از روش‌های مناسب اکتشافی مانند داده‌های ماهواره‌ای چند طیفی و ژئوفیزیک هوایی از مواردی است که در اکتشافات پایه به آن توجه شده است.

این روزها از روش‌های نوین اکتشافی در محافل مختلف فراوان سخن رانده می‌شود و به نظر می‌آید به خصوص در زمینه مطالعات ژئوفیزیکی هوایی از ظرفیت‌های داخلی به خوبی استفاده نشده است و مساله تنها به کارگیری روش‌های نوین نیست.

شرکت‌های بزرگ باید آمادگی پذیرش ریسک ورود به اکتشافات پایه را داشته باشند و در نظر بگیرند که در مرحله شناسایی، هدف، کشف ماده معدنی نیست، بلکه هدف تعیین اهداف اکتشافی است که ریسک هزینه های اکتشافی در آن پایین تر باشد.