مهجور ماندن سواد رسانه ای یکی از مشکلات جدّی کشور است

به گزارش رصدورزشی  به نقل از روابط عمومی مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر محمدصادق افراسیابی طی سخنانی در نشست "مردمی سازی" سواد رسانه ای" که در قالب سلسله نشست های تخصصی سومین همایش ملی سواد رسانه ای و اطلاعاتی به ریاست دکتر محمد مهدی فتوره چی و دبیری دکتر بهاره نصیری برگزار شد، با اشاره به مقالات ارائه شده در این همایش اظهار داشت: هدف از برگزارکنندگان این نشست تخصصی این است که بر روی ایده‌هایی کار کنند که می‌تواند به مردمی‌سازی سواد رسانه‌ای کمک کند و یک‌سری پیشنهادهای کاربردی از پژوهش‌ها ارائه دهند.

وی ضمن درخواست از پژوهشگران برای ارائه پیشنهادهای عملی و کاربردی برای مردمی‌سازی سواد رسانه‌ای گفت: یکی از مشکلات موجود در کشور، مهجور بودن سواد رسانه‌ای است. پژوهش‌های ما باید ضمن آسیب‌شناسی دقیق در مورد سواد رسانه‌ای، به سمتی حرکت کند که آموزش‌ها تا چه حد به مردمی‌سازی این مقوله کمک کرده است.

وی افزود: پیشنهاد من به پژوهشگران این است که پروژه های عملیاتی دولت را برای افزایش سواد رسانه ای جامعه مورد مطالعه قرار دهند. به عنوان نمونه الان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برنامه هایی نظیر چای نت را با هدف عمومی سازی سواد رسانه ای با همکاری معاونت فضای مجازی صدا و سیما تولید و از شبکه ها پخش میکند. باید دید تولید و پخش این برنامه چه تاثیری روی عمومی سازی سواد رسانه ای داشته است یا اینکه پژوهشگران تاثیر تدریس کتاب تفکر و سواد رسانه ای مقطع دهم متوسطه را از منظر عمومی سازی سواد رسانه ای بررسی کنند. این کارها اگر انجام شود آن وقت اینگونه نشستها مفیدتر خواهد بود.

لزوم استفاده بهینه از فضای رسانه

در ادامه این نشست امین رضوانی در ارائه مقاله خود با عنوان «اثربخشی برنامه آموزشی ارتقای سواد رسانه‌ای بر دلزدگی زناشویی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان» که به همراه سید اسماعیل موسوی نگاشته شده، گفت: امروزه محیط خانواده‌ها در دوران مربوط به عصر رسانه‌ها قرار دارد و آن‌ها خواه‌ناخواه از فضای مجازی بهره می‌برند. خانواده‌ها از طریق بهره‌گیری از فضای رسانه به‌ ویژه در فضای مجازی می‌توانند اطلاعات زیادی نسبت به جهان اطراف و محیط پیرامونی خود به دست آورند. یکی از ابعاد دیگر این مسأله، اثرات منفی فضای رسانه بر روی خانواده و زوجین است. این اثرات منفی ممکن است رضایت زناشویی را پائین آورده و یا اختلافات و تنش‌هایی را در زندگی ایجاد کند. در این مقاله به بررسی این موضوع پرداختیم که با توجه به آثار منفی فضای رسانه بر روی خانواده‌ها، آیا می‌توان با ارائه یک برنامه آموزشی مناسب، اثرات منفی استفاده از این فضای را کاهش داد یا خیر؟

وی افزود: پس از مشورت با چندین مرکز مشاوره و ایجاد ارتباط با برخی از خانواده‌هایی که اختلافات آن‌ها بیشتر ناشی از استفاده از فضای مجازی بود، پژوهش‌های مورد نظر از میان آن‌ها انجام و تلاش شد تا تنها خانواده‌هایی وارد این کار پژوهشی شوند که در حوزه فضای مجازی پرمصرف بوده و شرایط آموزشی ما را نیز بپذیرند.

رضوانی با بیان اینکه پس از مشخص شدن خانواده‌های هدف، بسته آموزشی ویژه این پژوهش با کمک پنج تن از اساتید خبره تهیه شد، گفت: پیش از این، اجرای این نوع پژوهش در حوزه رسانه کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و بیشتر پژوهش‌ها نیز حول محور ارتقای رسانه و دیدگاه‌های مرتبط با رسانه قرار داشت و کمتر در ارتباط با مسأله زوجین بود. طی آموزش‌های ارائه شده به خانواده‌ها در این پژوهش، زوجین با مفاهیم سواد رسانه‌ای، نحوه برخورد هدفمند با رسانه‌های محیط پیرامون، دستیابی به آگاهی‌های لازم در برخورد با رسانه‌ها، تجزیه و تحلیل پیام‌های رسانه‌ای، چرایی تولید پیام‌های مختلف در رسانه، اثرات این پیام‌ها در افراد، نحوه بهره‌گیری از پیام‌های مفید و تولید و خلق آثار رسانه‌ای آشنا شدند.

اهمیت آموزش سواد رسانه ای به زوج های جوان

وی با بیان اینکه حتی فراگیری نحوه تولید یک پیام عاشقانه در رسانه نیز می‌تواند برای زوجین نوعی سواد رسانه‌ای به همراه داشته باشد، گفت: یکی از نکات جالب توجه که در بسته ارائه شده به خانواده‌ها وجود داشت، درخواست از ایشان برای استفاده محدود از فضای رسانه‌ بود. خانواده‌های ما باید بدانند که چگونه می‌توانند از این فضا در بهترین زمان و مکان ممکن استفاده کنند. پس از آموزش و بکارگیری این بسته از سوی این خانواده‌ها، هر یک از زوجین آموزش دیده با خوشحالی اذعان داشتند که پس از گذراندن این دوره آموزشی، زمان بیشتری را در کنار یکدیگر سپری می‌کنند. با توجه به این که مسأله دل‌زدگی امری دفعی نیست و آرام آرام در زندگی ایجاد می‌شود، یکی از عواملی که ممکن است در این زمینه تأثیرگذار باشد، استفاده ناصحیح از فضای رسانه است که خانواده‌ها باید آموزش‌های لازم را ببینند.

این پژوهشگر ادامه داد: همان طور که افراد برای سلامت جسم خود از برخی غذاها استفاده و از مصرف برخی دیگر از غذاها چشم‌پوشی می‌کنند، در مورد فضای رسانه نیز باید همین رفتار را داشته باشند و از موارد مثبت آن بهره‌گیری کنند. حاضران در فضای رسانه به ویژه فضای مجازی باید حریم شخصی خود را حفظ کرده و در ارتباط با استفاده یا عدم استفاده از این فضاها صبور باشند. طی پژوهش صورت گرفته، خانواده‌های منتخب در دو گروه و طی هشت جلسه ۷۵دقیقه‌ای آموزش‌های لازم را دریافت کردند که در نهایت نیز با آزمونی که از ایشان اخذ شد، این نتیجه به دست آمد که فراگیری سواد رسانه‌ای می‌تواند تا ۱۰ درصد از میزان دل‌زدگی در میان خانواده‌ها و زوجین بکاهد. پژوهشگران می‌توانند ضمن ورود به مسئله دل‌زدگی در میان خانواده‌ها، ابعاد و متغیرهای مختلف این موضوع را مورد بررسی قرار دهند.

سطح بالای سواد رسانه‌ای در میان دانشجویان

همچنین در این نشست محمود هوشنگ نژاد در ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی رابطه سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی با میزان سواد رسانه‌ای دانشجویان دانشکده فنی و مهندسی» اظهار داشت: امروزه مفهوم سواد، وسیع‌تر از مفهوم خواندن و نوشتن است و سواد بصری و رایانه‌ای معادل سواد رسانه‌ای نیست و این مفاهیم صرفاً قسمت‌های تشکیل‌دهنده سواد رسانه‌ای به شمار می‌آیند. سواد رسانه‌ای مجموعه‌ای از مهارت‌ها و دانشی است که فعالانه برای قرار گرفتن در معرض رسانه‌ها استفاده می‌شوند تا بتوانیم با آن‌ها پیام‌های رسانه‌ها را بهتر تعریف و تفسیر کنیم.

وی با بیان اینکه از دیدگاه دیگر، سواد رسانه‌ای مفهومی است که قابلیت و مهارت جهت ارتقای جامعه را همراه با آگاهی از فضای نوین دیجیتال فراهم می‌کند، گفت: سواد رسانه‌ای همگام با پیشرفت‌های رسانه در حوزه آموزش، پیشرفت چندانی نداشته است. در این پژوهش مقوله دیگری به عنوان تفکر انتقادی مورد بررسی قرار گرفته که شامل فرایندی می‌شود که از طریق آن شخص دیدگاه‌ها، اطلاعات و منابع فراهم‌کننده آن‌ها را مورد سنجش قرار می‌دهد و اطلاعات دیگر را با آن مرتبط می‌کند. پذیرش احتمالات جدید و شرایطی که برای داده‌ها وجود دارد کمک‌کننده است. از سوی دیگر گسترش کاربرد اینترنت باعث شده تا حجم عظیمی از اطلاعات ارائه شود که بخش زیادی از آن کیفیت مناسبی ندارند و نیاز به دانشی است تا کیفیت این اطلاعات را به دست آورد. همچنین، داشتن سطح بالاتری از کارآمدی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات از سوی دانشجویان ناشی از سطح سواد اطلاعاتی آن‌هاست و سواد اطلاعاتی مربوط به توانایی افراد در ذخیره کردن، ارزشیابی و استفاده مؤثر از داده‌ها و اطلاعات است.

هوشنگ‌نژاد با بیان اینکه روش پژوهشی مورد استفاده در مقاله مورد نظر، روش تصادفی بوده است، اظهار کرد: آمارهای توصیفی که در رابطه با این پژوهش به دست آمد، نشان داد که میانگین‌ سواد اطلاعاتی، رسانه‌ای و تفکر انتقادی در بین دانشجویان از میزان متوسط نمرات قابل اخذ بیشتر است که بیانگر آن است که سطح سواد اطلاعاتی در بین دانشجویان نسبتاً بالاست.

ارتقای سطح سواد رسانه ای یک ضرورت انکارناپذیر است

وی با اشاره به این که باید برنامه‌هایی برای تقویت سواد رسانه‌ای در بین دانشجویان در نظر گرفته شود، تصریح کرد: با توجه به توسعه روزافزون فضای رسانه‌ای به ویژه در حوزه فضای مجازی، شایسته است تا بسترسازی مناسبی در مورد ارتقای سطح سواد رسانه‌ای و تقویت تفکر انتقادی انجام شود.

در ادامه این نشست، دکتر بهاره نصیری که هدایت و مدیریت بر مقاله‌های ارائه شده در برنامه را بر عهده داشت، با اشاره به اظهارات یکی از نظریه‌پردازان حوزه سواد رسانه‌ای، ابراز داشت: مخاطبان حوزه رسانه باید سعی کنند که ذهن خود را از حالت خلبان خودکار، که با سیلی از اطلاعات و پیام‌های رسانه‌ای روبه‌رو بوده و حتی ممکن است که جهان‌بینی و تفکر افراد را تغییر دهد، خالی کنند.

وی با اشاره به اینکه باید تلاش کنیم که به جای فعال کردن خلبان خودکار ذهن خود، قدرت استفاده از رسانه‌ها را در دست بگیریم، تصریح کرد: باید در حوزه فضای رسانه‌ای طوری عمل کنیم که عملکرد ما موجب افزایش سواد رسانه‌ای خود و دیگران شود.

سپس محمدمهدی فتوره‌چی، از دیگر مدیران هدایت‌کننده این برنامه، با اشاره به اینکه مقالات ارائه‌شده در این برنامه تناسب کافی و لازم را با محور پنل نداشتند، گفت: در مجموع در بین مقالات ارائه شده، مقاله «رابطه میان سواد رسانه‌ای و هوش اجتماعی کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی» از لحاظ علمی در جایگاه بهتری قرار داشت و امتیاز بالاتری را از دیگر مقالات به دست آورد. همچنین، مقالات «بررسی رابطه سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی با میزان سواد رسانه‌ای دانشجویان دانشکده فنی و مهندسی»، «نقش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در کنترل اخبار مجازی» و «اثربخشی برنامه آموزشی ارتقای سواد رسانه‌ای بر دل‌زدگی زناشویی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان» نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.معاون مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال:مهجور ماندن سواد رسانه ای یکی از مشکلات جدّی کشور است