جزئیات ساخت قطار ملی اعلام شد

یکی از پروژه‌های مدرن و اساسی در حمل و نقل عمومی، ایجاد خطوط مترو در کلان شهر‌ها است. مترو شهر تهران با 7 خط مصوب به طول 298 کیلومتر  (271 کیلومتر اجرا شده) و 176 ایستگاه (150 ایستگاه بهره‌برداری شده) و 4 خط توسعه‌ای جمعاً به طول 151 کیلومتر،  در حال حاضر دارای رتبه پانزدهم در رده بندی متروهای جهان است.

طبق قانون برنامه ششم توسعه، برای شبکه مترو کلان‌شهرهای کشور تامین 1050 دستگاه واگن با ارزش بیش از یک میلیارد یورو به عنوان اولویت نخست مورد نیاز است که این امر باید ظرف مدت 5 سال آینده محقق شود.

تاکنون با وجود تامین بیش از 1500 واگن برای شهر تهران، حداکثر بومی‌سازی صورت گرفته حدود 33 درصد بوده است و در تمامی پروژه‌ها، طراحی به صورت کامل توسط طرف خارجی انجام شده و اسناد فنی مربوطه به صورت بسیار محدود و ناقص ارائه شده‌اند. این موضوع ضمن ایجاد وابستگی، مشکلات متعددی را در تعمیرات اساسی   ایجاد کرده و قیمت تمام شده تامین واگن را افزایش داده است. 

ساخت و انبوه سازی قطار ملی در دستور کار است. با محسن هرمزی مدیر عامل شرکت متروی تهران و حومه در خصوص آخرین اقدامات صورت گرفته در زمینه ساخت قطار ملی به گفت و گو نشستیم.

ساخت قطار ملی در تهران به کجا رسید؟ در خصوص آخرین اقدامات صورت گرفته توضیح دهید.

 دستیابی به یک رکورد ملی/ یک رام قطار 7 واگنه مترو ساخته شد

در راستای اجرای ماده 54  قانون برنامه ششم توسعه، شهرداری و شرکت مترو تهران ساخت قطار ملی مترو را با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به منظور بومی‌سازی حداقل 85 درصدی دانش طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت حمل و نقل ریلی شهری و بین‌شهری و رفع انحصار و وابستگی مطلق، استفاده از حداکثر ظرفیت‌های تولیدی داخلی، توجه به موضوع تعمیرات و نگهداری و تهیه اسناد فنی منطبق بر استاندارد‌های روز دنیا، با تلاش مهندسان و صنعتگران داخلی اجرایی ساخته است.

با تحقق پروژه طراحی و تولید یک رام قطار 7 واگنه مترو که یکی از سریع‌ترین پروژه‌های طراحی و توسعه محصولات پیچیده و با فناوری بالا در کشور است، ضمن دستیابی به یک رکورد ملی،  معادل بهترین رکورد‌ها در سطح جهانی عمل شده است.

چقدر شرکت های داخلی در تولید این قطار نقش داشتند؟

مشارکت 25 شرکت دانش‌بنیان در ساخت قطار ملی

در این پروژه، ضمن دستیابی به اهداف تعریف شده  و بومی‌سازی فناوری ساخت قطار مترویی،  با به‌کارگیری 25 شرکت دانش‌بنیان و 4 مجموعه بزرگ صنعتی شامل شرکت‌های واگن‌سازی تهران  (تامین‌کننده بدنه فلزی، سیستم تهویه، سیستم اطلاع‌رسانی و همچنین مونتاژ و تست قطار کامل) جهاد دانشگاهی (تامین‌کننده سیستم رانش کامل و سیستم کنترل قطار)  شرکت مپنا ریلی (تامین‌کننده سیستم بوژی) و تیوان ترمز ریلی (تامین‌کننده سیستم ترمز و درب ) طراحی و ساخت اولین قطار ملی مترو در کشور محقق شد.

ایا از شرکت های خارجی هم در تولید این قطار استفاده شده است؟

در این پروژه به منظور دستیابی به اهداف از خدمات یک شرکت مشاور مهندسی معتبر بین‌المللی استفاده شده است.

ثبت برند جدید قطار ملی مترو/تایید کامل مستندات طراحی و تست قطار 

اجرای تکالیف قراردادی برای به کارگیری مشاور مهندسی بین‌المللی بر اساس قرارداد  شهرداری تهران با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تایید کامل مستندات طراحی و تست قطار ملی مترو و آماده سازی پیش نیاز‌های شروع تولید انبوه این قطار،صحه گذاری فعالیت‌های انجام شده و الزام ارگان‌های رسمی کشور به اخذ مجوز  سیر از شرکت مهندسی معتبر بین‌المللی جهت بهره‌برداری از یک رام قطار نمونه ساخته شده، ثبت برند جدید قطار ملی مترو،استفاده از ظرفیت تمامی واگن‌سازها و تامین کنندگان صنایع ریلی درجهت تامین نیاز شبکه مترو تهران و دیگر قطار شهری‌های کشور به واگن مترو وارتقای کیفی قطعات تامین داخل به منظور ارتقای پارامترهای موجود و کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات از طریق شناسایی نقاط ضعف موجود در زیر  سیستم‌های تولید شده انجام شد.

با تولید قطار ملی چقدر شغل ایجاد می شود؟ در این باره توضیح دهید.

ثمرات متعدد هم‌افزایی متخصصان داخلی/، ایجاد 25 هزار شغل پایدار و مستقیم با استفاده از ظرفیت‌های خالی کارخانه های واگن‌سازی

تولید تمامی زیرسیستم‌های قطار مترویی ملی مطابق با آخرین استاندارد‌های بین‌المللی و اخذ تاییدیه

بین‌المللی برای قطار ملی مترو، کسب توانمندی اجرای پروژه‌های مترو به صورت کلید در دست اعم از زیر ساخت‌ها، سیستم‌های کنترلی و قطار مترویی،کسب دانش فنی برای ساخت انواع قطارهای مترویی و برقی از قبیل قطارهای برقی پرسرعت و قطارهای مترویی با آرایش‌های مختلف برای دیگر کلان‌شهرهای کشور،مدیریت و اجرای پروژه‌های پیچیده و چندوجهی ریلی در کمترین زمان ممکن همگام با پیشگامان صنعت، ایجاد 25 هزار شغل پایدار و مستقیم با استفاده از ظرفیت‌های خالی کارخانجات واگن‌سازی و زنجیره تامین قطعات ساخت داخل (فقط در سال اول تولید انبوه قطار ملی) و کاهش حداقل 20 درصدی هزینه تامین ناوگان و تقلیل ارزبری پروژ‌ه‌ها تا 85 درصد درمرحله تولید انبوه از جمله ثمرات این پروژه ملی بوده است.

از کجا استارت ساخت قطار ملی زده شد؟

شکست انحصار در ساخت واگن توسط متخصصان داخلی / بهره‌گیری از توانمندی‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری داخلی

با محوریت تولید ملی، معاونت علمی و فناوری در سایت جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) در هم‌افزایی با یکدیگر و در راستای اجرای ماده 54 قانون برنامه ششم توسعه از تیر 1398 پروژه ساخت و تجهیز قطار ملی مترو را آغاز کردند. با اعتقاد و اعتماد به خلاقیت و توانمندی نیروهای متخصص ایرانی و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه داخلی جهت شکست انحصار در ساخت واگن و ایجاد اشتغال در زیست‌بوم ریلی با بهره‌گیری از توانمندی‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری داخلی، گام ارزشمندی در این مسیر برداشته شد.

در خصوص جزییات ساخت قطار ملی توضیح دهید؟

متخصصان ایرانی برای اولین‌بار در کشور موفق به طراحی و ساخت تمامی بخش‌های داخلی قطار ملی شده‌اند. دکوراسیون داخلی واگن‌ها با خلاقیت، زیبایی و طراحی بهینه، فضای مطلوبی همسو با سلیقه شهروندان ایرانی و مسافران قطار ملی مترو فراهم آورده است.

در خصوص بدنه قطار باید بگویم، با گردآوری مجموعه‌ای مجرب از مهندسان و کارگران و نیز سالن‌های تولید و مونتاژ مجهز، ساخت بدنه فلزی قطار ملی مترو انجام پذیرفته است. از زمان آغاز عملیات پروژه به شکلی نظام‌مند کار ساخت بدنه فلزی پیش رفت و محصولات ارائه شده در پروژه قطار ملی مترو نسبت به سه نسل قطارهای قبلی داخلی با تکامل و بهینه‌سازی روبرو بوده است.

بوژی داخلی سازی شد

در خصوص سیستم بوژی بگویم که  بوژی ترکیبی از چرخ و محور است که ازطریق شاسی به زیر واگن متصل می‌شود. این محصول استراتژیک تاکنون وارداتی بوده اما هم اکنون در پروژه قطار ملی مترو به نوعی بومی‌سازی شده است و طراحی فریم آن به صورت کامل انجام گرفته است.

اجزای اصلی تشکیل‌دهنده بوژی شامل فریم، چرخ، محور و سیستم‌های تعلیق اولیه و ثانویه است که سیلندرهای ترمز، موتور و گیربکس نیز بر روی فریم بوژی نصب می‌شود. بوژی‌های قطار ملی مترو شامل دو نوع موتوردار و کشنده هستند. این سیستم پیچیده با تلاش و پشتکار شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در این پروژه ملی به انجام رسیده است.

برای اولین بار در کشور، طراحی و ساخت سیستم راهروی بین واگنی برای قطار ملی مترو انجام شده است که این موضوع در تامین قطعات یدکی قطارهای موجود نیز اهمیت دارد.

سیستم ترمز در قطارهای مترو از پیچیدگی، ظرافت و حساسیت بالایی به واسطه توقف‌های متعدد برخوردار است. طراحی و ساخت سیستم ترمز در پروژه قطار ملی مترو توسط شرکت تیوان ترمز انجام شده است. تمامی شیرهای ایزوله مجهز به میکروسوویچ و مانیتورینگ هستند. امکان مانیتورینگ عملکردی یونیت‌های ترمز پارک، ایجاد اینترلاک با سیستم رانش و آزادسازی ترمزهای سرویس از داخل کابین راهبری فراهم شده است. کابین رهبری به نمایشگر لمسی سیستم ترمز مجهز شده است. تبادل اطلاعات عملکردی با سیستم رانش از طریق درگاه اترنت و استقلال کامل عملکردی از شبکه TCM از دیگر قابلیت‌های این سیستم است.

متخصصان و مهندسان کشور با اشراف و اطلاع کامل تکنیکال نسبت به سیستم اطلاع‌رسانی در حال بهره‌برداری موجود، با لحاظ خلاقیت، اقدام به طراحی سیستم اطلاع‌رسانی در فرایند ساخت قطار ملی مترو کرده‌اند که نمونه ساخته شده آن نیز هم‌اکنون در یکی از قطارهای متروی تهران در مرحله تست و خدمت‌رسانی به شهروندان است.

در راستای ارائه خدمات بهینه به مسافران، برای اولین‌بار در کشور اقدام به طراحی و ساخت سیستم تهویه قطار ملی مترو شده است. در این پروژه ملی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و ابتکار متخصصان ایرانی از خروج مبالغ قابل‌توجهی ارز از کشور ممانعت به عمل آمده است.

تمام لنگه‌های در مجهز به سنسور فشار جهت اطمینان از تشخیص مانع هستند

برای اولین‌بار در کشور، طراحی و ساخت مکانیزم مربوط به درب واگن مترو با بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی انجام شده است. سیستم DCU کلیه تست‌های استاندارد اروپا و تاییدیه‌های بین‌المللی را اخذ کرده است. تمام لنگه‌های درب مجهز به سنسور فشار جهت اطمینان از تشخیص مانع هستند. با استفاده از HMI امکان مانیتورینگ کامل و ارایه جزئیات خرابی هریک از درها وجود دارد. برای تطابق با PSD موقعیت شیر باز کردن اضطراری درب‌ها از بیرون تغییر داده شده است. همچنین سیستم جدید مانع از قفل شدن لاستیک‌های نری و مادگی درب‌ها تا سرعت 3 کیلومتر می‌شود.

 طراحی و ساخت سیستم رانش قطار برای اولین بار

یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین اقدامات در پروژه قطار ملی مترو، طراحی و ساخت سیستم رانش قطار مترویی برای اولین بار و با استفاده از تخصص مهندسان شرکت‌های دانش بنیان داخلی است. در این فرآیند زنجیره کامل سیستم رانش شامل ترکشن موتور، گیربکس و کوپلینگ، باکس برق فشار قوی، مبدل برق کمکی، مبدل کنترل ترکشن موتور، مقاومت ترمزی و سلف خط بومی‌سازی شده است. همچنین برای اولین‌بار در داخل کشور و در قالب این پروژه، شبکه کنترل (TCMS) نیز راه‌اندازی شده است.

یکی از اهداف کلان برنامه هفتم توسعه در صنایع ریلی کشور، استفاده از فناوری‌های داخلی و ایجاد فرصت برای صنعتگران و دست‌اندرکاران این حوزه، جهت بومی‌سازی، برقی‌سازی و هوشمندسازی صنعت ریلی است؛ هدف میان‌مدت این طرح، توانمندسازی صنایع ریلی به منظور تامین لکوموتیو، واگن، ترن‌های مورد نیاز کشور و همچنین احیا و به روزرسانی قطار خود کشش در افق سال ۱۴۰۴ بوده و پروژه طراحی و ساخت قطار ملی مترو که به مراحل پایانی تست‌های فنی و اخذ مجوز بهره‌برداری رسیده است، در همین راستا مدنظر قرار داشته است. 

ایا تست های لازم برای انبوه سازی گرفته شده است؟

خوشبختانه  در حال حاضر  تست‌های استاتیک قطار ملی مترو کلا به اتمام رسیده و تست‌های دینامیک آن نیز درحالت بی‌بار با موفقیت پشت سر گذاشته شده است. طی این تست‌ها در سرعت‌های ۱۰تا ۸۰ کیلومتر، نیروی رانش وترمز در حالت‌های ترمز پنوماتیک وترمز بلندینگ به تناوب و به صورت هر ۱۰ کیلومتر افزایش انجام شده و ترمز ضدلغزش هم به خوبی امتحان خود را پس داده است. از طرفی شتاب رانش وشتاب ترمز در سرعت‌های مختلف آزمایش شده و نمودار آن در مقایسه با استانداردهای جهانی مطابقت داشته است؛ ضمن اینکه خط ترمز هم در سرعت‌های مختلف اندازه‌گیری شده است.

امیدواریم فرآیند تولید انبوه قطار ملی مترو از سال جاری در شرکت واگن‌سازی تهران آغاز شود/ پروژه طراحی و ساخت قطار ملی مترو با عمق داخلی سازی ۸۵ درصد، یک فناوری پیشرفته است

این تست‌ها با بارگذاری‌های ۵ نفردر هر مترمربع و نیز ۸ نفر در هر متر مربع می‌بایست در سرعت‌های ۲۰ و ۸۰  کیلومتر بر ساعت تکرار شود. همچنین تست خروج از خط در سرعت مجاز به علاوه با ۱۰درصد افزایش سرعت در مقاطع و قوس‌های ۴۰۰ و۶۰۰  و۸۰۰ متر و نیز خط مستقیم هم انجام خواهد شد. تست حرکت در شیب و بکسل قطار باردار، تست‌های بعدی برای تکمیل این مرحله خواهد بود. در پایان بگویم که پروژه طراحی و ساخت قطار ملی مترو با عمق داخلی سازی ۸۵ درصد، یک فناوری پیشرفته را شامل می‌شود که امروز با یک عزم عمومی در حال نتیجه دادن بوده و در مرحله اخذ مجوز اولیه، فقط ۳ تست دیگر باقی مانده که امید می‌رود اوایل تابستان امسال، آن تست‌ها نیز با موفقیت پشت سر گذاشته شده و استانداردهای لازم را اخذ کنند تا فرآیند تولید انبوه قطار ملی مترو از همین امسال در شرکت واگن‌سازی تهران آغاز شود.