یکه‌تازی بورس در اقتصاد ایران

از ابتدای سال جاری، امپراطوری بورس در حال گسترش است و دامنه سودآوری‌اش شرکت‌های خرد و کلان بسیاری را در بر گرفته است. روند شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران از اول فروردین ماه امسال تا ۲۶ خردادماه به خوبی نشان می‌دهد که شاخص دامنه یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی را هم رد کرده و ارزش بازار در پایان معاملات روز ۲۶ خردادماه، به ۴,۴۹۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. این یعنی چیزی حدود دو برابر نقدینگی.

آخرین رقمی که بانک مرکزی به عنوان نقدینگی اعلام کرده چیزی حدود ۲,۶۰۰ هزار میلیارد تومان بوده و حال برآوردهای معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران حکایت از آن دارد که ارزش بازار بورس در پایان معاملات روز دوشنبه هفته‌ای که رو به پایان است (۲۶ خرداد) به ۴,۴۹۶ هزار میلیارد تومان رسیده است.

آنگونه که آمار نشان می‌دهد، بازدهی شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در ۲۵ خردادماه امسال نسبت به روز مشابه ماه قبل از رشد ۱۶.۵ درصدی داشته و در عین حال، این شاخص در ۸۷ روز نخست سال ۹۹ نسبت به پایان سال ۹۸ چیزی حدود ۱۳۰ درصد رشد داشته است.

مروری بر عملکرد شاخص ۳۰ شرکت بزرگ بورسی نیز در طی ۸۷ روز نخست حکایت از آن دارد که بازدهی نسبت به پایان سال قبل ۱۷۲ درصد بوده و در عین حال، بازدهی شاخص بازار اول نیز طی همین مدت، ۱۴۶ درصد به ثبت رسیده است.

از سوی دیگر، میانگین روزانه حجم معاملات بازار بورس در یک ماهه منتهی به ۲۵ خرداد ۹۹ یعنی طی ۱۹ روز کاری، ۹.۸ میلیارد سهم بوده که میانگین روزانه ارزش معاملات را به ۹.۵ هزار میلیارد تومان رسانده است.

نکته حائز اهمیت در این میان آن است که به طور میانگین، روزانه ۱.۲۶ میلیون معامله صورت گرفته است؛ اما همین اعداد و ارقام در یک ماهه منتهی به ۲۵ اردیبهشت سال ۹۹ یعنی ظرف ۲۲ روز کاری حکایت از انجام معامله روزانه ۸.۹ میلیارد سهم به طور میانگین دارد که بر این اساس، میانگین روزانه ارزش معاملات را به ۱۰.۲ هزار میلیارد تومان رسانده است که کاهش ۶.۸ درصدی را به ثبت رسانده است.

همچنین میانگین روزانه تعداد معاملات در یک ماهه منتهی به ۲۵ اردیبهشت ۹۹ نیز حکایت از آن دارد که ۱.۳۶ میلیون معامله به طور میانگین انجام شده است که نسبت به ماه قبل ۷.۳ درصد کاهش داشته؛ این در حالی است که میانگین روزانه حجم معاملات نیز در خرداد نسبت به اردیبهشت، ۱۰ درصد رشد را به ثبت رسانده است.

بررسی‌ها حکایت از آن دارد که از اردیبهشت ماه ۹۹ تاکنون، به طور متوسط بازدهی شرکت‌های بزرگ بورسی بیش از شرکت‌های کوچک بوده است که روند آن در نمودار زیر قابل مشاهده است.

در این میان نکته‌ای که بیش از هر چیز دیگری خودنمایی می‌کند، تأمین مالی از طریق بازار سرمایه است. بسیاری بر این باورند که هر چند که رشد بازار سرمایه و شاخص، در طول عمر فعالیت بورس بی‌سابقه بوده است، اما به هر حال، به این میزانی که بورس رشد کرده، تأمین مالی از بازار سرمایه برای بخش‌های مختلف اقتصاد ایران، پرسرعت نبوده است.

در این میان نوع تأمین مالی سرمایه‌ای در دو ماهه نخست سال ۹۹ بالغ بر ۶۳ هزار میلیارد تومان بوده؛ در حالی که در مدت مشابه سال قبل، این رقم، تنها ۴ هزار میلیارد تومان بوده است.

همچنین تأمین مالی از بخش بدهی نیز ۰.۴ هزار میلیارد تومان در دو ماهه ۹۸ بوده که در سال ۹۹ و در مدت مشابه به ۸.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است؛ بنابراین حسابی سرانگشتی حکایت از آن دارد که در دو ماهه نخست سال گذشته تنها ۴.۵ هزار میلیارد تومان از بازار بدهی تأمین مالی و تجهیز منابع صورت گرفته که در مدت مشابه سال ۹۹ به ۷۱.۳ هزار میلیارد تومان رسیده است.

پس در نهایت، رشد تأمین مالی بازار سرمایه در دو ماهه نخست سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۴۷۰ درصد رشد داشته است. در دو ماهه نخست سال ۹۹ عوامل اصلی تشکیل دهنده بازار سرمایه را تأمین مالی، صندوق‌ها با سهم ۶۷ درصد، عرضه اولیه با سهم ۱۳ درصد و اوراق با سهم ۱۲ درصد تشکیل داده‌اند؛ ضمن اینکه دو عامل مهم افزایش منابع سرمایه‌ای، افزایش قابل توجه ارزش صندوق‌ها از ۳ به ۴۷.۸ هزار میلیارد تومان بوده که رشد ۱۵ برابری را نشان می‌دهد.

همچنین افزایش عرضه اولیه در بورس و فرابورس از حدود ۰.۴۶ به ۹.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است که رشد ۲۰ برابری داشته است. در عین حال کارنامه سازمان بورس و اوراق بهادار نشان می‌دهد که هفت هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی با سهم ۸۵ درصدی منتشر شده و در عین حال، سهم انتشار اوراق اجاره و سلف موازی استاندارد نیز به ترتیب ۱.۲ هزار میلیارد تومان و سهم ۱۵ درصدی بوده است.

طی دو ماهه نخست سال ۹۹ ارزش عرضه اولیه سهام شرکت‌های در بورس و فرابورس، حدود ۱.۷ برابر کل عرضه اولیه سال ۹۸ بوده و سهم آن نیز از تأمین مالی سرمایه‌ای نسبت به دو ماهه نخست سال ۹۸ از ۱۱ درصد به ۱۴ درصد رشد یافته است.