خودکشی | پسر جوانی در اهواز قصد خودکشی داشت که توسط مردم آن منطقه نجات پیدا کرد. در ادامه میتوانید ویدئوی خودکشی این جوان اهوازی را در رصدورزشی مشاهده کنید.
این نوشته رو بخون و خودکشی نکن!
اقدام به گرفتن جان خود، خودکشی نام دارد. علائم هشداردهنده ای وجود دارند که نشان می دهد ممکن است فرد دست به خودکشی بزند.
نمیتوان به احساس درونی دیگران پی برد بنابراین وقتی کسی فکر خودکشی دارد، همیشه به سادگی قابل تشخیص نیست اما در ادامه چند علامت بیرونی و هشدار دهنده آمده که ممکن است کسی که به خودکشی فکر می کند دست به انجام آن ها بزند:
- صحبت درمورد احساس ناامیدی، گرفتاری یا تنهایی
- ممکن است بگوید دیگر دلیلی برای زندگی ندارد
- نوشتن وصیتنامه یا بخشیدن اموال شخصی
- گشتن به دنبال ابزاری برای آسیب رساندن به خود، مثل خرید اسلحه
- خواب زیاد یا کم
- پر خوری یا کم خوری که منجر به افزایش یا کاهش قابل توجه وزن می شود
- رفتار های پر خطر مثل مصرف زیاد الکل و مواد
- اجتناب از تعاملات اجتماعی با دیگران
- بروز خشم یا قصد انتقام
- نشان دادن علائم اضطراب یا پریشانی شدید
- تغییرات خلق و خو
- از خودکشی به عنوان راهی برای رهایی حرف می زند
شاید ترسناک به نظر برسد اما دست به عمل زدن و کمک رسانی به کسی که نیازمند آن است به پیشگیری از تلاش برای خودکشی یا مرگ کمک می کند.
چطور با کسی که به خودکشی فکر می کند حرف بزنیم؟
اگر شک دارید که ممکن است یکی از دوستان یا اعضای خانواده به خودکشی فکر کند، درباره نگرانی هایتان با او صحبت کنید. می توانید با پرسیدن سوالاتی که فرد را متهم نمی کند یا او را مورد قضاوت قرار نمی دهد، سر صحبت را باز کنید
.رک و راست حرف بزنید و از پرسیدن سوالات مستقیم مثل «آیا به خودکشی فکر میکنی؟» نترسید.
حین مکالمه از موارد زیر مطمئن شوید:
- خونسردی خود را حفظ کنید و با اطمینان حرف بزنید
- به طرف مقابل اطمینان دهید که احساساتش معتبر و مهم است
- حمایت و پشتیبانی خود را ابراز کنید
- به او بگویید که می تواند کمک بگیرد و با درمان احساس بهتری پیدا کند
مشکلاتشان را کوچک نشان ندهید یا سعی نکنید با شرمنده کردن فرد نظرش را عوض کنید. شنیدن و نشان دادن حمایت بهترین راه برای کمک است. همچنین می توانید فرد را به درخواست کمک از متخصص تشویق کنید.
پیشنهاد دهید تا برای پیدا کردن متخصص به او کمک کنید، برایش نوبت بگیرید یا همراه او در اولین جلسه حاضر شوید.
اگر کسی که برایتان مهم است علائم خودکشی از خود نشان دهد، می تواند برایتان ترسناک به نظر برسد اما اگر کمکی از دستتان برمی آید، حتما باید اقدام کنید. باز کردن سر صحبت بمنظور تلاش برای کمک به نجات جان فرد ریسکی است که ارزش اقدام را دارد.
اگر نگران هستید و نمی دانید باید چه کار کنید، میتوانید از خطوط مخصوص شرایط بحرانی یا جلوگیری از خودکشی کمک بگیرید.
به صحبت درمورد خودکشی یا دست زدن به اقداماتی برای پایان دادن به زندگی، رفتار متمایل به خودکشی گفته می شود. به این افکار و رفتار متمایل به خودکشی به چشم وضعیت اضطراری روانپزشکی نگاه می شود.
درصورت خطر حتمی
به گفته اتحادیه ملی سلامت روان (NAMI)، اگر در کسی متوجه این علائم زیر شدید، باید فورا تحت مراقبت قرار گیرد:
- راست و ریست کردن امور یا بخشیدن اموال
- خداحافظی با دوستان و آشنایان
- درحالیکه قبلا ناامید بودند، حالا آرام به نظر می رسند
- برنامه ریزی برای خرید، سرقت یا قرض گرفتن ابزار خودکشی، مانند تفنگ یا دارو
اگر فکر می کنید کسی می خواهد به خود آسیب بزند:
- با شماره ی اورژانسی منطقه تماس بگیرید.
- تا زمان رسیدن کمک همراه فرد بمانید.
- اسلحه، چاقو یا هر وسیله ای که باعث آسیب می شود را دور کنید.
- به حرف هایش گوش دهید اما او را مورد قضاوت قرار ندهید، بحث یا تهدید نکنید و فریاد نزنید.
اگر هر فکری در مورد خودکشی دارید، با شماره تلفن ۱۲۳ اورژانس اجتماعی یا ۱۴۸۰ بهزیستی تماس بگیرید و رایگان کمک بگیرید.
چه چیزی خطر خودکشی را بالا می برد؟
معمولا هیچکس فقط بخاطر یک دلیل تصمیم نمی گیرد خودش را بکشد. چند عامل باعث افزایش خطر خودکشی می شود. مانند مبتلا بودن به اختلال سلامت روان.
اما بیش از نیمی از افرادی که در اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند، اختلال روانی در آنها هنگام مرگ تشخیص داده نشده است.
افسردگی اولین عامل خطرناک روانی است اما اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال اضطراب و اختلال شخصیت هم از دیگر عوامل است.
به غیر از اختلالات روانی، عوامل دیگری که خطر خودکشی را بالا می برد عبارت است از:
- حبس
- امنیت شغلی ضعیف یا پایین بودن میزان رضایت از کار
- سابقه قرار گرفتن در معرض خشونت یا مشاهده خشونت همیشگی
- تشخیص بیماری جدی در فرد، مثل سرطان یا ایدز
- انزوای اجتماعی یا قربانی قلدری یا مورد آزار قرار گرفتن
- اختلال مصرف مواد
- تجاوز یا آسیب روحی در کودکی
- سابقه خودکشی در خانواده
- فرد قبلا دست به خودکشی زده باشد
- ابتلا به بیماری مزمن
- فقدان اجتماعی، مانند پایان یافتن یک رابطه جدی
- از دست دادن شغل
- دسترسی به ابزار مرگبار، مانند اسلحه و دارو
- قرار گرفتن در معرض خودکشی
- برای دریافت کمک و پشتیبانی به مشکل بربخورد
- عدم دسترسی به روش های درمان اختلال روانی یا مصرف مواد
- پیروی از نظام های اعتقادی که خودکشی را راه حل مشکلات فردی می دانند
تحقیقات نشان داده افراد زیر بیشتر در معرض خطر خودکشی قرار دارند:
- مردان
- افراد بالای ۴۵ سال
- سفیدپوستان، سرخپوستان یا بومیان آلاسکا
ارزیابی کسانی که در معرض خطر خودکشی قرار دارند
او زمان شروع علائم و تناوب آن را از فرد می پرسد. همینطور درمورد هرگونه بیماری فعلی یا قبلی و شرایط خاص خانوادگی از فرد سوال می کند.
بدین ترتیب، توضیح احتمالی برای علائم را به دست می آورد و تشخیص می دهد یا آزمایش یا متخصص دیگری را پیشنهاد دهد. پزشک احتمالا موارد زیر را معاینه می کند:
- سلامت روان: در بسیاری از موارد فکر به خودکشی معلول اختلال روانی زمینه ای مانند افسردگی، اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی است. اگر فرد مشکوک به اختلال روانی باشد، احتمالا به یک متخصص سلامت روان ارجاع داده می شود.
- مصرف مواد: سوء مصرف الکل و مواد اغلب منجر به رفتار و فکر به خودکشی می شود. اگر علت اصلی مصرف مواد است، اولین قدم این است که به مراکز باز پروری مراجعه کنید.
- دارو: مصرف بعضی دارو های تجویز شده- مانند دارو های ضد افسردگی– خطر خودکشی را بالا می برد. متخصص دارو هایی را که فرد درحال حاضر استفاده می کند مورد بررسی قرار می دهد تا ببیند آیا عامل بروز این رفتار هست یا خیر.
گناه خودکشی از نظر قرآن
خودکشی مصداق کشتن انسانی است که جانش محترم است و کسی حق کشتن او را ندارد حتی اگر این شخص خودش باشد. باید در نظر داشته باشیم که خداوند مالک تمام جهان از جمله جان انسان هاست و بدون اذن و اجازه او نمی توان چنین کاری انجام داد.
گناه خودکشی در قرآن
خداوند در قرآن درباره قتل انسانی که کشتن اش واجب نشده شدیدا تهدید کرده و وعده عذاب جاوید جهنم داده است. چنانچه در آیه ۳۰ سوره نسا می فرماید:
«وَ مَنْ یَفْعَلْ ذَٰلِکَ عُدْوَانًا وَ ظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَارًا ۚ وَ کَانَ ذَٰلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرًا»
«و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به زودی او را در آتشی وارد خواهیم ساخت و این کار برای خدا آسان است.»
همچنین در آیه ۹۳ سوره نسا آمده است:
«وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا»
«و هر کس فرد باایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است؛ در حالی که جاودانه در آن می‌ماند و خداوند بر او غضب می‌کند و او را از رحمتش دور می‌سازد و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است»
در آیه ۳۲ سوره مائده می خوانیم:
«...مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا...»
«...هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسانها را کشته است...»
با توجه به متن این آیات در می یابیم که خودکشی گناه کبیره ای است که وعده عذاب دائم و شدید در مورد آن داده شده است. باید توجه داشته باشیم که خودکشی تنها گناهی است که بعد از آن هیچ گاه انسان فرصت توبه و پشیمانی از آن و بازگشت را نخواهد داشت.
گناه خودکشی در روایات
از پیامبر اسلام (ص) نقل است:
«میان انسانهای پیش از شما، مردی جراحتی برداشت و از شدت بی تابی کاردی برداشت و با آن دستش را قطع کرد و از شدت خونریزی مُرد؛ پس خداوند فرمود: بنده ام، در گرفتن جان خود بر من پیشی گرفت... هر آینه بهشت را بر او حرام کردم.»
همچنین در حدیث دیگری فرمودند:
«مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدیدَةٍ فَحَدیدَته فی یَده یُجاءُ بِها فی بَطْنِه فی نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فیها مُخَلّدا أبدا، و مَنْ شَرِبَ سَمّا وَ قَتَلَ نَفْسَهُ، فَسَمُّهُ فی یَدِهِ یَتَحَسّاهُ فی نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فیها أبَدا، وَ مَنَ تَرَدّی مِنْ جَبَلٍ، فَقَتَلَ نَفْسَهُ فهو یَتردّی فی نار جهنّم خالدا فیها مُخلّدا أبَدا»
«کسی که به وسیله آهن خودکشی کند پس با آهن پاره ای به دست که قسمتی از آن به شکمش فرو رفته آورده می شود و وارد آتش جهنم می گردد و در آن به طور أبد و همیشگی خواهد سوخت و کسی که با خوردن سم خودکشی کند، پس سم در دست به آتش جهنم انداخته می شود و در آن به طور دائم خواهد سوخت و کسی که خود را با پرت کردن از کوه به قتل برساند، پس به آتش جهنم پرت می شود و در آن تا أبد خواهد ماند.»
از امام باقر (ع) روایت شده است:
«إنَّ المُؤْمِنَ یُبْتَلی بِکُلِّ بَلِیَّةٍ وَ یَمُوتُ بِکُلِّ میتَةٍ إلاّ أَنَّهُ لایَقْتُلُ نَفْسَهُ»
«همانا ممکن است مؤمن به هر بلایی مبتلا شود و به هر (نوع) مرگی بمیرد اما هیچ گاه خود را نمی‌کشد.»
امام صادق (ع) درباره گناه خودکشی می فرمایند:
«مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فِی نَارِ جَهَنَّمَ خَالِداً فِیهَا»
«هر کسی که دانسته خودکشى کند پیوسته در دوزخ خواهد بود.»
چرا خودکشی گناه است ؟
خودکشی عدم ایمان و نا امید شدن از خدا، خودکشی به دلیل نداشتن ایمان، یاس و ناامیدی از خداوند است. یاس و ناامید شدن از رحمت خداوند یکی از بزرگترین گناهان است که گاه در رتبه کفر و شرک قرار می گیرد. در زندگی، انسان نباید هرگز از رحمت خداوند ناامید شده و در برابر مشکلات زندگی مانند بیماری ها و سختی های دیگر شکست خورده و ناامید شود و با فریب شیطان دست به خودکشی بزند. تنها راه رهایی از بن بست و مشکلات زندگی، امید و توکل به خدا، دعا، توبه و توسل است که موجب ممکن شدن همه ناممکن ها می شود و راه خروج را بر انسان باز می کند.
خودکشی، نافرمانی و سرپیچی از دستور خدا
خودکشی کردن به معنای نافرمانی و سرپیچی از دستور الهی است و کسی که دستور خدا را نادیده انگاشته و از آن سرپیچی کند مستحق عذاب است. هر آنچه در جهان هستی وجود دارد از آن خداست بنابراین در ملک الهی تنها با اجازه مالک می‌توان تصرف نمود. انسان بدون رضایت خداوند اجازه تصرف در جان خود و خودکشی و نابودی خود را ندارد، مانند آن است که انسانی را بدون علت بکشد. خداوند متعال، انسان را آفرید تا در دنیا زندگی کند و در سایه پیروی از فرامین الهی و راهنمایی های پیامبران خدا به کمال رسیده و به نعمت های جاویدان دست یابد.
رسول گرامی اسلام فرمود:«دنیا مزرعه و کشت گاه آخرت است».بنابراین فردی که خودکشی کرده و زندگی خود را نابود می کند، با از بین بردن زمینه زندگی در دنیا به مبارزه با تدبیر و حکمت الهی برمی خیزد زیر که خدا او را آفرید تا به طور طبیعی زندگی کند و به امر الهی (غیر از خودکشی) از دنیا برود. و او برخلاف این خواسته عمل نموده است.
خود کشی بی ارزش تلقی کردن انسان و انسانیت
فردی که خودکشی می کند مانند کسی که دیگری را کشته، انسان و انسانیت در نظر او بی ارزش شده است، به همین دلیل میان خودکشی یا کشتن دیگران تفاوتی وجود ندارد و مانند کسی که شخصی را به قتل می رساند، مستحق عقوبت و عذاب می‌گردد، انسانی که دست به خودکشی می زند هم مستحق عقوبت و عذاب الهی می‌گردد و این با عدالت خدا هیچگونه منافاتی ندارد.
گناه خودکشی در قرآن
خداوند در قرآن درباره قتل انسانی که کشتن اش واجب نشده شدیدا تهدید کرده و وعده عذاب جاوید جهنم داده است.
چنانچه در آیه 32 سوره مائده می خوانیم:
«...مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا...»
«...هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسانها را کشته است...»
با توجه به متن این آیات در می یابیم که خودکشی گناه کبیره ای است که وعده عذاب دائم و شدید در مورد آن داده شده است. باید توجه داشته باشیم که خودکشی تنها گناهی است که بعد از آن هیچ گاه انسان فرصت توبه و پشیمانی از آن و بازگشت را نخواهد داشت
همچنین در آیه 93 سوره نسا آمده است:
«وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا»
«و هر کس فرد باایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است؛ در حالی که جاودانه در آن می ماند و خداوند بر او غضب می کند و او را از رحمتش دور می سازد و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است»
و در آیه 30 سوره نسا می فرماید:
«وَ مَنْ یَفْعَلْ ذَٰلِکَ عُدْوَانًا وَ ظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَارًا ۚ وَ کَانَ ذَٰلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرًا»
«و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به زودی او را در آتشی وارد خواهیم ساخت و این کار برای خدا آسان است.»
گناه خودکشی در روایات
از پیامبر اسلام (ص) نقل است:
«میان انسان های پیش از شما، مردی جراحتی برداشت و از شدت بی تابی کاردی برداشت و با آن دستش را قطع کرد و از شدت خونریزی مُرد؛ پس خداوند فرمود:بنده ام، در گرفتن جان خود بر من پیشی گرفت... هر آینه بهشت را بر او حرام کردم.»
همچنین در حدیث دیگری فرمودند:
«مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدیدَةٍ فَحَدیدَته فی یَده یُجاءُ بِها فی بَطْنِه فی نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فیها مُخَلّدا أبدا، و مَنْ شَرِبَ سَمّا وَ قَتَلَ نَفْسَهُ، فَسَمُّهُ فی یَدِهِ یَتَحَسّاهُ فی نارِ جَهَنَّمَ خالِدا فیها أبَدا، وَ مَنَ تَرَدّی مِنْ جَبَلٍ، فَقَتَلَ نَفْسَهُ فهو یَتردّی فی نار جهنّم خالدا فیها مُخلّدا أبَدا»
«کسی که به وسیله آهن خودکشی کند پس با آهن پاره ای به دست که قسمتی از آن به شکمش فرو رفته آورده می شود و وارد آتش جهنم می گردد و در آن به طور أبد و همیشگی خواهد سوخت و کسی که با خوردن سم خودکشی کند، پس سم در دست به آتش جهنم انداخته می شود و در آن به طور دائم خواهد سوخت و کسی که خود را با پرت کردن از کوه به قتل برساند، پس به آتش جهنم پرت می شود و در آن تا أبد خواهد ماند.»
امام صادق (ع) درباره گناه خودکشی می فرمایند:
«مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فِی نَارِ جَهَنَّمَ خَالِداً فِیهَا»
«هر کسی که دانسته خودکشی کند پیوسته در دوزخ خواهد بود.»
از امام باقر (ع) روایت شده است:
«إنَّ المُؤْمِنَ یُبْتَلی بِکُلِّ بَلِیَّةٍ وَ یَمُوتُ بِکُلِّ میتَةٍ إلاّ أَنَّهُ لایَقْتُلُ نَفْسَهُ»
«همانا ممکن است مؤمن به هر بلایی مبتلا شود و به هر (نوع) مرگی بمیرد اما هیچ گاه خود را نمی کشد.»
آیا کسی که خودکشی می کند امید شفاعت برای او هست؟
خودکشی از مصادیق قتل نفس می باشد. لذا آنکه خودکشی می کند مانند کسی است که تمام مردم را از آدم تا روز قیامت کشته است. حال تصور کنید که انجام چنین گناه بزرگی ،امید به شفاعت تا چه اندازه خواهد بود.
امام صادق (ع) فرمودند:
« هر کس خود را عمداً بکشد، پس او در آتش جهنم تا ابد خواهد بود.» (وسایل الشیعه، ج 29، ص 24)
از امام باقر(ع) روایت شده است:
« ان المؤمن بتلی بکل بلیة و یموت بکل میتة الا انه لا یقتل نفسه ــــ همانا ممکن است مؤمن به هر بلایی مبتلا شود و به هر (نوع) مرگی بمیرد امّا هیچ گاه خود را نمی کشد.»
از این آیات و روایات می توان متوجه شد که فرد خودکشی کننده وارد بهشت نمی شود. لذا مورد شفاعت به معنای خاصّ کلمه واقع نخواهد شد. زیرا شفاعت در حقیقت ظهور اخروی ارتباط با شافع در دنیا است و آنکه در دنیا با اهل بیت (ع) ارتباط قلبی داشته باشد دست به خودکشی نمی زند.
آیا برای کسی که خودکشی نموده ، امید نجات از جهنّم نیست؟
در برخی روایات وارد شده شیعیانی که گناهان بزرگی چون قتل کرده اند، اگر چه شفاعت نمی شوند؛ امّا بعد از برهه ای عذاب، با اینکه از جهنم خلاص می شوند اما وارد بهشت نیز نمی گردند؛ بلکه بین بهشت و جهنّم اسکان داده می شوند جایگای که از نظر بهشتیان، جهنم است و از منظر اهل جهنم، بهشت است. لذا این گونه نیست که برخی اعتقادات و اعمال درست فرد خودکشی کننده بی پاسخ بماند.بلکه او حتماً پاداش آنها را خواهد گرفت ؛ لکن نه در بهشت ؛ بلکه در مادون آن.
از امام معصوم (ع) پرسیده شد که آیا مومنان جنّ به بهشت می روند ؛ فرمودند:
« قَالَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ سُئِلَ الْعَالِمُ (ع) عَنْ مُؤْمِنِی الْجِنِّ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ فَقَالَ لَا وَ لَکِنْ لِلَّهِ حَظَائِرُ بَیْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ یَکُونُ فِیهَا مُؤْمِنُو الْجِنِّ وَ فُسَّاقُ الشِّیعَة. نه ؛ ولی برای خدا جایگاه هایی است بین بهشت و جهنّم که مومنان جنّ و فسّاق شیعیان در آن خواهند بود.»(بحار الأنوار ؛ج 60 ؛ص 291 )
پس امید نجات از جهنّم برای فرد خودکشی کننده وجود دارد ؛ و این را می توان درجه ای از شفاعت دانست ؛ لکن نه آن شفاعت خاصّ که شخص را بهشتی می کند. لذا اگر همین شخص که خودکشی نموده ، خودکشی نمی کرد ، امید بود که با شفاعت بهشتی شود.
علل خودکشی
در منابع دینی و تجربی علل و عوامل بسیاری در سطوح مختلف فردی، اجتماعی و خانوادگی، برای خودکشی مطرح شده است، برخی از این علت ها عبارت است از:
1. ضعف ایمان و اعتقاد دینی:
دلایلی مانند احساس پوچی، یأس و ناامیدی نسبت به آینده و بن بست فکری، بی صبری و مواردی این چنینی که ناشی از ضعف اعتقاد و نداشتن شناخت کافی از خداوند متعال و عدم شناخت جایگاه انسان و فلسفه آفرینش اوست. اگر کسی ایمان عمیق و اعتقاد لازم به خداوند داشته باشد و بداند که خدا جهان هستی و بخصوص انسان را که اشرف مخلوقات این عالم است، هدفمند و غایتمند آفریده، هیچ گاه احساس پوچی و ناامیدی در زندگی نمی کند همچنین اگر به قدرت مطلق خداوند ایمان داشته باشد و درک کند که همه چیز در برابر قدرت او ناتوان و هیچ است، در هنگام بروز مشکلات به خدا تکیه می کند، و با توکل به خداوند و دعا به درگاه او می تواند مشکلات را یکی پس از دیگری پشت سر بگذارد و موجبات آرامش روحی و قوت قلب و عزت نفس را فراهم سازد.
البته باید توجه داشت که انسان از فلسفه ناملایمات و مشکلات زندگی آگاه نیست زیرا علم او برای این کارها کم است به همین دلیل بسیاری از کارها که به نظر خوب است و موجب خوشحالی می شود اما همان کارها به ضرر او است یا بالعکس.
امیرالمومنین (ع) می فرمایند :خداوند کارها را مطابق مقتضای مصالح جاری می کند، نه بر طبق میل و رضایت انسان.
2. ضعف معنویت و اخلاق دینی:
بسیاری از عوامل خودکشی مانند:حسادت، کینه توزی، لجاجت، خشم و غضب، خیانت، غرور، زنا، شرابخواری، قماربازی، حب مقام، انتقام جویی، بارداری نامشروع، ازدواجهای اجباری و امثال این ها ناشی از ضعف معنویت و رعایت نکردن مسائل اخلاقی و دینی است. در فرهنگ اسلامی طبق بیان آیات و روایات تمام اعمال انسان بخصوص گناهان کبیره دارای آثار و پیامدهایی است، و به اصطلاح اثر وضعی دارد، به همین جهت در اسلام از انجام گناه و کارهای خلاف اخلاق به شدت نهی شده است.
3. عوارض طبیعی:
مشکلاتی مانند جنون و اختلالات روانی، ترس از کیفر، بیماریهای صعب العلاج، نقیصه هایی در ساختمان جمجمه، ضایعات قلبی و کبدی، صرع و... .
4. توجه بیش از حد به خواسته های حیوانی:
شهوت رانی افراطی و عشق بازی نامشروع، عشق به مال و ثروت (دنیاطلبی و دنیادوستی) و... از عوامل خودکشی می باشند.
آیات قرآن در رابطه با نکوهش خودکشی
خداوند متعال در آیه 29 سوره نساء در این باره فرموده است:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَکُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنکُمْ وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید اموال همدیگر را به ناروا مخورید مگر آن که داد و ستدی با تراضی یکدیگر از شما [انجام گرفته] باشد و خودتان را مکشید زیرا خدا همواره با شما مهربان است».
مرحوم علامه طباطبایی ، مفسر بزرگ قرآن در رابطه با این آیه شریفه فرموده است:عبارت
«إِن َّ اللَّه َ کَان َ بِکُم ْ رَحِیمًا» که به دنبال «وَلاَ تَقْتُلُوَّاْ أَنفُسَکُم » بیان شده ، بیان گر این مطلب است که خود را در مخاطره قتل نفس نیفکنده ، سبب و زمینه آن را فراهم نکنید».
برخی دیگر فرموده اند:
این قسمت از آیه شریف ؛ یعنی «إِن َّ اللَّه َ کَان َ بِکُم ْ رَحِیمًا» بدان معناست که خداوند مهربان ، نه تنها راضی نمی شود دیگری شما را به قتل برساند، بلکه به خود شما هم اجازه نمی دهد که با رضایت خود، خویشتن را به دست نابودی بسپارید.
افزون بر آیه شریف مزبور که به طور مستقیم از خودکشی جلوگیری کرده ، آن را حرام دانسته است، آیات دیگری وجود دارد که به طور کلی ، قتل نفس را حرام می دانند که به گونه ای غیر مستقیم شامل خودکشی می شود، چراکه در خودکشی هم بالاخره نفسی بدون هیچ مجوز شرعی به قتل می رسد که از جمله آیات مزبور می توان به آیه 93 سوره نساء و 32 سوره مائده اشاره کرد.
خداوند متعال در آیه 93 سوره نساء فرموده است:
«وَمَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا؛ و هر کس عمداً مؤمنی را بکشد کیفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم می گیرد و لعنتش می کند و عذابی بزرگ برایش آماده ساخته است».
همچنین در آیه 32 سوره مائده فرموده است:
«مِنْ أَجْلِ ذَلِکَ کَتَبْنَا عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا وَلَقَدْ جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا بِالبَیِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیرًا مِّنْهُم بَعْدَ ذَلِکَ فِی الأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ؛ از این روی بر فرزندان اسرائیل مقرر داشتیم که هر کس کسی را جز به قصاص قتل یا [به کیفر] فسادی در زمین بکشد چنان است که گویی همه مردم را کشته باشد و هر کس کسی را زنده بدارد چنان است که گویی تمام مردم را زنده داشته است و قطعاً پیامبران ما دلایل آشکار برای آنان آوردند [با این همه] پس از آن بسیاری از ایشان در زمین زیاده روی می کنند».
امام علی(ع) فرموده است:
«مؤمن ممکن است به هر نوع مرگی بمیرد، اما خودکشی نمی کند. پس کسی که بتواند خون خود را حفظ کند و با این وجود از قاتل خود جلوگیری نکند تا کشته شود، قاتل خود خواهد بود».
کسانی که خودکشی می کنندآیا از شفاعت ائمه اطهار و شهدا برخوردار می شوند؟
شرایطی را برای شفاعت شوندگان ذکر شده است که اگر کسی این صفات و شرایط را داشته باشد مورد شفاعت پیامبر و ائمه و سایر شفعاء قرار می گیرد که از جمله آن ها:
1. شرک نورزیدن به خدا است، پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرمایند:
اگر خدا بخواهد من شفاعت می کنم برای کسی که می میرد و ذره ای به خدا شرک نمی نورزد.
2. اقرار به شهادتین با اخلاص:
رسول الله می فرماید:شفاعت من برای کسی است که به (لا اله الا الله) شهادت دهد و مخلص باشد و قلبش زبانش را تصدیق کند و زبانش قلبش را.
3. دشمنی نداشتن با اهل بیت :
کسی که بغض و دشمنی اهل بیت را در دل داشته باشد به شفاعت نائل نمی شود.
4. داشتن ولاء و محبت و عهد اهل بیت عصمت و طهارت.
آن چه از موارد فوق که در حقیقت شرایط ایمان است استفاده می شود، این است که کسی که با ایمان از دنیا برود به این معنا که تصدیق و اقرار قلبی به باورهای دینی داشته باشد، و منکر آنها نباشد این ایمان در دنیا و آخرت برای او نتایجی را به دنبال خواهد داشت، در دنیا مال و جان و آبروی او محترم است، لذا کسی که به ظاهر و زبان اقرار به ایمان کرده باشد و انکار دین نکرده باشد تمام احکام مسلمانان بر او بار خواهد شد، حتی اگر خودکشی کرده باشد و در آخرت اگر با ایمان مرده باشد و لو گنهکار باشد, امکان شفاعت شافعان برای او وجود خواهد داشت. چرا که ممکن است مؤمن دارای لغزش و گناه باشد ولی از ایمان خارج نشده باشد و به کفر و شرک نرسیده باشد و صفات و شرایط شفاعت شوندگان را داشته باشد.
البته روشن است که ایمان برای کسی تا قیامت باقی خواهد ماند که ایمان را تا لحظه مردن حفظ کند و با ایمان از دنیا برود، می تواند امید به شفاعت هم داشته باشد. و چه بسا افرادی بوده اند که ظاهراً مومن بودند امّا در آخرین لحظات مرگ منکر آن شده اند.
