نفقه در چه شرایطی پرداخت می شود ؟

به گزارش رصدورزشی : دریافت نفقه از مواردی بحث برانگیز بین مردم است . بسیاری سوالات زیادی در مورد نحوه دریافت و نحوه پرداخت نفقه دارند .

زمانی که عقد نکاح منعقد می شود، برای هر یک از طرفین، حقوق و تکالیفی به وجود می آید. زن و شوهر اساسا به ‌خاطر دلبستگی و علاقه‌ ای که به هم دارند، مسئولیت های خود را انجام می دهند و حقوق یکدیگر را رعایت می نمایند. یکی از مهم ‌ترین حقوقی که زن در عقد نکاح دارد، نفقه زن می باشد که می بایست از جانب هر زن و مردی که می خواهند ازدواج کنند، به ‌دقت مطالعه و بررسی گردد. به همین دلیل ما تصمیم گرفته ایم تا در این مطلب در مورد نفقه، شرایط آن، معیار تعیین میزان نفقه زن و اموالی که به عنوان نفقه به زن تعلق می گیرد اطلاعاتی را ارائه دهیم.

 

نفقه زن چیست؟

با اینکه در حال حاضر زنان ما با توانمندی و درایت در کنار همسران شان زندگی را اداره می‌ نمایند، بر اساس بعضی از خصوصیات ذاتی مردان و مسائل اجتماعی، شارع و قانونگذار، ریاست خانواده را بر‌عهده ‌ی شوهر نهاده است. با توجه به اینکه مدیریت این مجموعه‌ مهم و مقدس، با نظم عمومی جامعه دارای ارتباطی تنگاتنگ می باشد، مرد نمی تواند با اختیار و رضایت خود در یک قرارداد، ریاست خانواده را به شخص دیگر واگذار نماید.

از جمله هدف راستین این ریاست، مهیا ساختن شرایط آسودگی‌ خاطر زن در خانواده می باشد. به همین دلیل، در خانواده ‌ای که بنیان آن با عقد نکاح دائم پایه ریز‌ی می شود، پرداخت نفقه زن بر‌عهده ‌ی شوهر خواهد بود. نفقه که ریشه ‌ی آن نفق است به ‌معنی صرف ‌کردن می باشد، در دانش حقوق به معنی «هزینه ‌ی زندگی» است. هزینه ‌ی زندگی معمولا عبارت است از تمام نیازهای رایج و متناسب با شرایط زن که به ظاهر عرف آن ها را مشخص می نماید؛ مانند مسکن، پوشاک، غذا، اسباب منزل، هزینه‌ های درمانی و بهداشتی و… .

نفقه زن چقدر است و معیار محاسبه نفقه زوجه چیست؟

بعد از اینکه زن به دادگاه خانواده مراجعه کرد، دادگاه برای محاسبه ‌‌ی میزان نفقه زن از کارشناس کمک می‌ گیرد. کارشناس با تحقیق در خصوص چگونگی شرایط زندگی زوجین مقدار نفقه را تعیین می نماید. نکته ‌ی قابل توجهی که وجود دارد ایناست که امکان دارد مردم نفقه زن را طبق شرایط زندگی او در خانه‌ پدری محاسبه کنند؛ اما حقوق‌ دانان اعتقاد دارند که معیار تعیین مقدار نفقه همسر‌، شرایط زن در خانواده‌ تازه ‌ای است که توسط وی و شوهرش ایجاد شده است؛ نه خانواده‌ پدری ‌اش. از طرفی دیگر، تمکن مالی زن چه حاصل کمک‌ های خانواده ‌ی پدری یا ارث رسیده به وی باشد و چه حاصل درآمد ناشی از شغل وی در جامعه، تعهد شوهرش را به پرداخت نفقه ساقط نخواهد کرد.

چه اموالی به‌ عنوان نفقه در اختیار زن قرار می‌گیرد؟

اموالی که به ‌عنوان نفقه به زن تعلق می ‌گیرد، در دو دسته قرار می گیرد که عبارت است از:

اموالی که با استحصال یا مصرف از بین‌ می روند؛ از جمله خوراکی ها یا لوازم آرایشی. این اموال ملک زن به حساب می آیند و ادعای بعدی شوهر بر آن ها تأثیری ندارد.

اموالی که با استحصال یا استفاده از بین نمی ‌روند؛ در این مورد نیز دو صورت قابل ‌تصور خواهد بود: حالت اول اینکه مال به‌ عنوان هدیه و بخشش باشد؛ نظیر زیورآلات یا لباس. در این صورت اموال باز هم ملک زن به حساب می ‌آید. ولی صورت دوم، اموالی می باشد که جزو هدایا نبوده است؛ نظیر مسکن و اسباب آن. در این صورت ، به زن فقط اجازه ‌ی بهره ‌برداری داده می‌ شود و این اموال در مالکیت وی قرار نمی ‌گیرد.

نفقه در چه شرایطی به زن تعلق می‌گیرد؟

بر اساس ماده‌ ۱۱۰۲ قانون مدنی «همین ‌که عقد نکاح به ‌طور صحیح منعقد شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر به وجود می آید.» به همین ترتیب، تکلیف به پرداخت مهر و نفقه از همان لحظه نکاح شروع می گردد؛ اما بر اساس ماده‌ ی ۱۱۰۸ همان قانون تعیین کرده است که هر موقع زنی بدون مانع مشروع و قانونی، وظایف مرتبط با زوجیت را انجام ندهد، نفقه زن به وی تعلق نخواهد گرفت. لذا، اصل بر پیروی زن از همسر خود است که اصطلاحاً به آن «تمکین» می گویند. عدم تمکین زن، استحقاق وی را نسبت به اخذ نفقه از بین خواهد برد؛ البته این مسئله می بایست از جانب شوهر ثابت گردد.

مسلم است تمکین نکردن زن از همسرش، امکان دارد مانعی مشروع یا به عبارت دیگر عذری موجه داشته باشد؛ مانند اینکه زن از حق حبس خود استفاده گرده و در صورتی که قانونگذار به وی اجازه می‌ دهد تا هنگامی که مهریه ‌ی خود را نگرفته باشد، از نزدیکی با شوهرش پرهیز کند؛ یا اینکه در زمان عادت ماهانه یا بیماری مسری نتواند شوهرش را همراهی نماید؛ یا ترس آزار بدنی، مالی یا شرافتی داشته باشد که خودداری او را از رفتن به خانه ‌ی شوهرش توجیه نماید. در هیچ ‌کدام از این موارد، زن از گرفتن نفقه محروم نخواهد شد. ولی برخی اوقات ممکن است تمکین ‌نکردن زن وجاهت قانونی نداشته باشد؛ به این دسته از زن ها اصطلاحاٌ «ناشزه» گفته می شود. چنانچه زن نشوز کند (تمکین نکردن زن)، وی در مجموع هیچ حقی از نفقه زن نخواهد داشت.

آیا در ازدواج موقت هم نفقه به زن تعلق می‌گیرد؟

نفقه زن فقط به ازدواج دائم اختصاص می یابد. در ازدواج موقت، زمانی می ‌توان این حق را برای زن در نظر گرفت که در ضمن عقد، شرط پرداخت نفقه درج شده باشد یا شرایط زندگی زوجین بر اساس نفقه قرار گرفته باشد. از قرار معلوم پرداخت نفقه در ازدواج موقت اغلب دارای جنبه ی قرارداد می باشد تا قانونی؛ به این معنا که اگر دو طرف بر آن رضایت داشته باشند، مرد می تواند ادعای نفقه نماید. برخی مواقع از اوضاع و احوال زندگی زوجین نظیر مدت ازدواج موقت، داشتن فرزند و محل سکونت مشترک، می‌ توان به رضایت طرفین یا اساس آن ها بر نفقه پی برد.

نفقه همسر چه حکمی در طلاق دارد؟

طلاق رجعی یکی از انواع طلاقبه شمار می رود که در مدت عده‌ مرتبط با آن، زوج می‌ تواند به همسر مطلقه‌ خود مراجعه نماید و به خاطر اینکه در این مدت زن در حکم زوجه قرار دارد، وی مختار است از شوهر نفقه دریافت نماید؛ ولی در صورتی که طلاق در شرایط نشوز زن صورت گیرد، وی دیگر مستحق نفقه نمی باشد.

در طلاق بائن (طلاقی که زوج در دوره عده حق رجوع به زن را ندارد) و فسخ نکاح به هر دلیلی، در مدت عده نفقه به زن اختصاص نمی یابد؛ مگر اینکه باردار باشد که در این حالت تا زمان وضع حمل و فارغ ‌شدن، او بر دریافت نفقه حق دارد.

چه راهکارهای قانونی برای مطالبه‌ و درخواست نفقه زن وجود دارد؟

متأسفانه، چنانچه برای انجام تعهداتی که قبول می کنیم، ابزار یا ضمانتی اجرایی که ما را به انجام آن مجبور نماید پیش بینی نگردد، امکان دارد آنچنان تمایل و اراده ‌ای به ادای آن ها نداشته باشیم. در این مسئله نیز باید گفت زندگی همیشه شیرین نخواهد بود و برخی اوقات کدورت‌ هایی بین زن و مردها به وجود می آید. در اینگونه شرایط، ممکن است شوهر در اولین قدم خود، برای آزار همسرش، از پرداخت نفقه سر باز کند. به ‌همین دلیل، قانونگذار دو راه حل برای زن برای اخذ نفقه قرار داده است که می تواند به انتخاب خود، از آن استفاده کند:

وی می تواند به دادگاه حقوقی رجوع نماید و نفقه‌ گذشته تا این زمان خود را درخواست کند. دادگاه بعد از شنیدن دلایل مرد و رسیدگی به پرونده، چنانچه مستندات زن را محکم برشمرد، شوهر را به پرداخت نفقه ملزم خواهد کرد.

بر اساس ماده‌ ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، مردی که با وجود تمکن مالی از پرداخت نفقه به زنی که تمکین کرده است شانه خالی نماید، به سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم خواهد شد. علاوه بر این با وجود الزام دادگاه به پرداخت نفقه، در صورتی که مرد باز هم مسئولیت خود را عمل نکند، در صورت تقاضای زن، دادگاه می‌ تواند طلاق زن را صادر نماید.